Pozytywne oddziaływanie ruchu na zdrowie fizyczne jest powszechnie znane, ale czy jest on w stanie wpływać także na zdolność koncentracji i stopnie szkolne? Wyniki licznych badań dowodzą, że tak! Poświęcenie części lekcji na aktywność fizyczną to korzyść zarówno dla uczniów, jak i nauczycieli, dlatego warto poznać proste i skuteczne metody aktywizacji dzieci w klasie.

Sposób na poprawę koncentracji

Dzieci są z natury ruchliwe i ciekawe świata. Niestety warunki panujące w sali lekcyjnej  powodują, że wspomniane cechy stają się uciążliwe, a nauczyciel – w klasie pełnej niewybieganych i rozgadanych dzieci – może czuć się zmęczony i sfrustrowany. Tak właśnie jest w Twoim przypadku? Głowa do góry! Kilka prostych działań może sprawić, że Twoi podopieczni będą bardziej zmotywowani i skoncentrowani na nauce. Chcesz się przekonać?

Ruch karmi mózg

Ruch to skuteczna metoda rozładowania niespożytej, dziecięcej energii i szansa na poprawę jakości lekcji. Wyniki badań wskazują, że dzieci aktywne fizycznie są bardziej skoncentrowane, grzeczniej zachowują się w klasie i mają większą tolerancję na stres. Już 12 minut aktywności fizycznej wspomaga funkcjonowanie pamięci roboczej (1). Ruch ma również ogromny, pozytywny wpływ na działanie mózgu – zwiększa motywację oraz poprawia umiejętność stawiania sobie celów i kontrolę zachowania czy emocji. Efekt ten utrzymuje się aż do pół godziny po zakończonym wysiłku (3)! Czy to nie jest idealny pretekst, by lekcję zacząć od lekkiej aktywności fizycznej?

Ruch poprawia pamięć

U dzieci, które są aktywne fizycznie, niektóre obszary mózgu są większe – między innymi jądra podstawne i hipokamp, które odpowiadają za pamięć i kontrolę poznawczą. Dzięki temu dziecko nie tylko lepiej zapamiętuje informacje, ale również skuteczniej radzi sobie z takimi sytuacjami jak egzamin pisemny czy odpowiedź ustna (3). Oznacza to, że aktywność fizyczna może mieć realny wpływ na wyniki szkolne. Naprawdę, warto ruszać się w klasie!

Mniej nauki, więcej ruchu…

Obawiasz się, że poświęcenie części lekcji na aktywność fizyczną uniemożliwi realizację materiału? Badania pokazują, że czas przeznaczony na lekcje Wychowania Fizycznego, nawet kosztem innych przedmiotów, nie pogarsza wyników w nauce, a wręcz przeciwnie – poprawia je! To o tyle zaskakujące, że działa tylko w przypadku WF–u. Czemu tak się dzieje? Otóż aktywność fizyczna jest dzieciom niezbędna do prawidłowego rozwoju nie tylko fizycznego, ale też psychicznego – poprawia koncentrację, pamięć i zachowanie w klasie (1). Nie ma się co obawiać – czas poświęcony na ruch w klasach wczesnoszkolnych zwróci się z nawiązką.

… i lepsze oceny!

W dwóch badaniach, w których wzięło udział ponad dwa tysiące dzieci, wykazano, że zwiększona aktywność fizyczna przekłada się na lepsze wyniki w nauce, a najkorzystniejszy wpływ wykazał umiarkowany wysiłek aerobowy (4, 5). Każdy sport – zorganizowany i niezorganizowany – poprawia funkcje poznawcze (percepcja, pamięć, myślenie), wykonawcze (motywacja, umiejętność stawiania celów, kontrola zachowań i emocji) oraz umiejętność zachowania w grupie (3). Zatem aktywność fizyczna nie tylko nie utrudnia nauki szkolnej, ale ją ułatwia!

Po pierwsze: ruch jest skuteczny

Czy wydajniejsze działanie mózgu można osiągnąć inaczej niż przez ruch? Oczywiście, że tak. Służą temu różne ćwiczenia poznawcze, nauka czy łamigłówki. Są jednak dwa powody, dla których warto zainteresować się ruchem w kontekście poprawy wyników w szkole. Po pierwsze, ruch silnie pobudza rozwój mózgu od zawsze! Nasi przodkowie, aby przetrwać, musieli analizować swoją sytuację, planować trasę wędrówki, współpracować w grupie (np. podczas polowania) i podejmować trafne decyzje w sytuacji zagrożenia. Te działania znacząco zwiększały zapotrzebowanie mózgu na energię i aby pokryć deficyt, nasz łowca–zbieracz musiał się więcej ruszać podczas polowania i zbierania roślin. Tak więc ruch był jednocześnie powodem i skutkiem zwiększonej objętości mózgu Homo sapiens (6)

Po drugie: dzieci lubią ruch!

Drugim powodem, dla którego warto poprawiać działanie mózgu poprzez ruch, a nie ćwiczenia statyczne, jest fakt, że dzieci kochają aktywność fizyczną i chętnie ją podejmują (3). Podświadomie wiedzą, że jest ona dla nich dobra. Ruch silnie pobudza rozwój mózgu i ma wpływ niemal na każdy element jego plastyczności (6). Dlaczego więc nie wykorzystać w klasie tego, co sprawia dzieciom największą przyjemność?

Łatwo i skutecznie – zabawy ruchowe w klasie

Z pewnością każdy nauczyciel chce dla swoich podopiecznych jak najlepiej. Zadowolenie uczniów i zrealizowana podstawa programowa nie wykluczają się wzajemnie. Nie trzeba poświęcać dużej ilości czasu na przygotowywanie dodatkowych gier i zabaw. Najlepiej wpleść w lekcyjną rutynę krótkie, kilkuminutowe zadania ruchowe.

Budowanie nawyku ruchu

Najlepsza jest metoda małych kroków, dlatego im prostszy ruch, tym lepiej. Możesz zacząć choćby tylko od jednej minuty aktywności na początku lekcji albo – jeśli dzieci wybiegały się na przerwie – w połowie zajęć. Gdy nabierzesz wprawy i systematyczności, z upływem czasu zwiększaj dawkę o kolejne minuty. Regularna aktywność fizyczna sprawi, że dziecięce mózgi będą lepiej funkcjonować, poprawiając koncentrację i odżywienie tkanek, a także utrwali zdrowy nawyk, potrzebny do prawidłowego rozwoju fizycznego. Pamiętajcie, że dzieci powinny poświęcać na aktywność fizyczną minimum 60 minut każdego dnia (2), zatem każda minuta ma znaczenie!

Jakie zabawy ruchowe zaproponować dzieciom?

Nawet bez sprzętu sportowego i dużej ilości miejsca można przeprowadzić krótkie zajęcia ruchowe. Oto sześć prostych pomysłów, jak zaktywizować dzieci w warunkach sali lekcyjnej. Wszystkie one są tanie, przystępne, nie spowodują w klasie bałaganu i mogą trwać od jednej do 10 minut – w zależności od tego, czego potrzebujecie Ty oraz Twoi podopieczni.

  1. Puste kartki

Kartki papieru są bardzo uniwersalnym przedmiotem i można je wykorzystać bez żadnych wcześniejszych przygotowań – najlepiej te już zużyte dwustronnie. Dzieci mogą je drzeć, zgniatać w kulki i podrzucać na różne sposoby. Mogą również dotykać ich różnymi częściami ciała (stać na jednej nodze, dwiema rękami – w podporze przodem lub siedzieć w siadzie równoważnym, dotykając podłogi tylko pośladkami). 

  1. Skarpetki

Nie każde dziecko ma w domu sprzęt sportowy, który może przynieść do szkoły, ale na pewno każde posiada… skarpetki! Ten element codziennego ubioru może z powodzeniem zastąpić woreczki gimnastyczne, umożliwiając nam przeprowadzenie wielu zabaw zręcznościowych. Podobnie, jak kulkami papieru, dzieci mogą rzucać zwiniętymi skarpetkami na różne sposoby – lewą lub prawą ręką, w kółku do siebie, do przygotowanego pojemnika albo w cel narysowany na tablicy. Ciekawym zadaniem ruchowym jest kładzenie skarpetek na różnych częściach ciała 

i chodzenie z nimi tak, żeby nie spadły. Dodatkowym plusem użycia skarpetek jest to, że w razie nadmiaru energii u dzieci, nie wyrządzą one w klasie większych szkód.

  1. Instrumenty muzyczne

Przy aktywizacji dzieci pomocne są instrumenty muzyczne – te najprostsze jak np. tamburyn czy cymbałki. Jeśli ich nie masz, sprawdzi się również zwykłe klaskanie czy tupanie. Jedną z naszych propozycji jest poruszanie się w różny sposób w zależności od usłyszanego dźwięku. Zadaniem może być podskoczenie tyle razy, ile razy zagrał tamburyn. Dzieci mogą interpretować ruchem utwór muzyczny lub reagować na sygnały dźwiękowe – głośne uderzenia tamburyna to olbrzymy, małe to krasnoludki. Zamieńcie swoje ciała w instrumenty – tworzenie i odtwarzanie rytmu za pomocą rąk i nóg to też ruch! Zastanówcie się, czy do zabawy przy muzyce możecie włączyć inne posiadane przez dzieci rekwizyty, np. ołówki czy suwaki w piórnikach. Możecie również wymyślić własny taniec do ulubionej piosenki, który dzieci będą mogły wykonywać, gdy najdzie je ochota na ruch. 

  1. Ławki i krzesła

Krótką przerwę na ruch można zaimprowizować nawet na siedząco, ale kto powiedział, że ławki i krzesła służą wyłącznie do siedzenia? Jeśli masz wystarczająco dużo czasu i miejsca, dzieciom na pewno przypadnie do gustu zbudowanie toru przeszkód. Już sama okazja do poprzestawiania rzeczy w klasie to ruch i dobra zabawa. Możecie wykorzystać wszystko, co macie – tornistry, krzesła, ławki, buty, zabawki. Rzeczy dostępne w klasie, dzięki odrobinie fantazji, mogą zastąpić wiele sprzętów z sali gimnastycznej. Następnie w różnych konfiguracjach dzieci mogą pokonywać tor – indywidualnie, w parach lub w grupach. W jaki sposób? Najlepiej pozostawić to im do wymyślenia!

  1. Najlepszy rekwizyt to… ciało!

Ciało to rekwizyt do ruchu, który każdy z nas ma zawsze przy sobie. Warto sięgnąć pamięcią do dzieciństwa i przypomnieć sobie różne domowe i podwórkowe zabawy, do których nie były potrzebne żadne gadżety. Zabawy w berka, chowanego, przepychanki, siłowanie się… To aktywności, których dzieci naturalnie chcą i potrzebują. Z pewnością będą miały na nie wiele pomysłów, jeśli tylko stworzysz im przestrzeń, w której będą mogły je swobodnie wyrażać. Po inspiracje można zajrzeć do książki „Opis i planowanie zajęć Metodą Ruchu Rozwijającego Weroniki Sherborne” autorstwa Marty Bogdanowicz i Dariusza Okrzesika.

  1. Akademia Krokieta i Lamy

Ćwiczenia demonstrowane w filmach Akademii Krokieta i Lamy są dobierane specjalnie do warunków klas szkolnych oraz dla grup przedszkolnych. Nie wymagają żadnych rekwizytów, mają wciągającą dla dzieci fabułę i są zgodne z podstawą programową zarówno szkoły, jak i przedszkola. Każdy film jest zdrową dawką ruchu, połączoną z nauką, w formie ciekawej opowieści. Na naszej platformie bez problemu znajdziesz filmy, które będą krótkim brain breakiem albo wprowadzającą do tematu rozgrzewką przed lekcją. Warto zwrócić uwagę na odcinki w języku angielskim – badania pokazują, że nauka języków połączona z ruchem jest bardziej skuteczna, niż nauka w ławce (3). 

Narząd nieużywany zanika

Dzieci potrzebują ruchu do rozwoju fizycznego i psychicznego. Uruchamia on mięśnie i mózg, dlatego jego odpowiednia ilość, także w klasie, jest korzystna zarówno dla uczniów, jak i dla nauczycieli. Mamy nadzieję, że przedstawione w artykule sposoby na wprowadzenie ruchu w klasie pomogą Ci w aktywizacji podopiecznych. Może któryś z pomysłów szczególnie przypadł Ci do gustu i wiesz już, że na pewno go wypróbujesz?

Źródła:

  1. F. Trudeau, Physical education, school physical activity, school sports and academic performance, 2008
  2. I. Bidzan-Bluma, M. Lipowska,g Physical Activity and Cognitive Functioning of Children: A Systematic Review, University of Gdansk, 2018
  3. F. Trudeau, Physical education, school physical activity, school sports and academic performance, 2008
  4. Y. Ahamed i in., School-based physical activity does not compromise children’s academic performance, 2007
  5. V.R. Chomitz PhD i in., Is There a Relationship Between Physical Fitness and Academic Achievement? Positive Results From Public School Children in the Northeastern United States, 2008
  6. F. Rybakowski, Wpływ aktywności fizycznej na czynność mózgu, Wszechświat, t. 120, nr 1-3/2019
  7. D. Lambrick i in., Effects of continuous and intermittent exercise on executive function in children aged 8-10 years, 2016

Autor: Nina Kot

Fizjoterapeutka, animatorka, instruktorka Metody Ruchu Rozwijającego. Pracę z dziećmi rozpoczęła w harcerstwie ponad 10 lat temu, od 5 lat pracuje z ciałem i ruchem – jako masażystka, terapeutka, trenerka. Promuje zdrowy ruch na warsztatach i zajęciach dla dzieci i dorosłych.

Tagi: , , ,

Leave a reply

UP